TARİH
Kurtuluş Savaşı ve Yaşanan Olaylar:
Batı Cephesi:
- Gümrük Barış Anlaşması (2-3 Aralık 1920)
- Bilecek Görüşmeleri (5 Aralık 1920)
- Düzenli Ordunun Kurulması
- I. İnönü Savaşı ve Çerkez Ethem Olayı ( 6-10 Ocak 1921)
- Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ( 20 Ocak 1921 Anayasası)
- Gürcülerle Anlaşma (1921)
- Londra Konferansı ( 21 Şubat – 12 Mart 1921)
- Türk – Afgan Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921)
- İstiklal Marşı’nın Kabulü ( 12 Mart 1921)
- Moskova Antlaşması ( 16 Mart 1921)
- II. İnönü Savaşı ( 26 Mart – 1 Nisan 1921)
- Aslıhanlar ve Dumlupınar Savaşları ( 8 – 11 Nisan 1921)
- Kütahya – Eskişehir Savaşları ( 10 – 24 Temmuz 1921)
- Mustafa Kemal’in Başkomutanlığa Seçilmesi ve Tekalif-i Milliye Emirleri
- Sakarya Meydan Muharebesi ( 23 Ağustos – 13 Eylül 1921)
- Kars Antlaşması ( 13 Ekim 1921)
- Ankara Anlaşması ( 20 Ekim 1921)
- Büyük Taarruz ( Başkomutanlık Meydan Savaşı) ( 26- 30 Ağustos 1922)
- Mudanya Ateşkes Antlaşması ( 11 Ekim 1922)
- Saltanatın Kaldırılması ( 1 Kasım 1922)
- Lozan Barış Konferansı ( 24 Temmuz 1923)
*Ermeniler, Erivan merkezli Ermenistan’la, Doğu Anadolu’daki bazı toprakları birleştirerek büyük bir Ermeni Devleti kurmayı amaçlamışlardı.
- TBMM açıldıktan sonra Ermeni saldırılmarını artması üzerine meclis Haziran 1920’de Doğu Cephesi’ni kurdu ve komutanlığına da Kazım Karabekir Paşa’yı getirdi.
- TBMM, Doğu Cephesi’ni Sevr Barışı imzalanmadan önce kurmuştur.
*Gümrü Barışı TBMM’nin imzaladığı ilk anlaşmadır.
*TBMM’nin kazandığı ilk askeri başarı Doğu Cephesi, ilk siyasi başarı Gümrü Anlaşması’dır.
*Ermeni sorunu, uluslararası düzeyde sona ermiştir.
*Ardahan’ın bir bölümü ve Artvin dışındaki bugünkü Doğu Anadolu sınırımız saptanmıştır.
*TBMM, kaybettiği Kars, Iğdır, Sarıkamış, Kağızman ve Kulp’u yeniden topraklarına katmıştır.
*Türkiye adı ilk kez uluslar arası bir antlaşma metninde yer almıştır.
*Gümrü Barışı’nın imzalanmasından bir süre sonra Gürcistan ile de anlaşıldı. Ardahan ve Artvin geri alındı. Gürcistan’dan, birkaç hafta sonra da Batum alınmıştır. Ancak Batum, Moskova Antlaşması’yla yeniden Gürcistan’a bırakılmıştır.
Güney Cephesi:
- Mondros Mütarekesinden sonra;
İngilizler Musul, İskenderun, Kilis, Antep, Urfa, ve Maraş’ı.
Fransızlar Adana, Mersin, Osmaniye’yi işgal etti.
- İngiltere ve Fransa, 15 Eylül 1919’da ikili bir anlaşma imzalayarak Ortadoğu’yu nasıl paylaşacaklarını belirlediler. Buna göre, Irak ve Filistin İngiliz Mandası, Suriye ve Lübnan Fransız mandası altına sokulacaktı. Yine bu plana göre, Antep, Urfa, Maraş ve Adana el değiştirerek Fransa’ya verilecekti.
- İngilizlerin boşalttıkları yerlere giren Fransızlar, bu şehirlerde Ermenilerle işbirliği yaptı. Yöre halkı, Fransız işgaline ve Ermeni saldırılarına karşı Kuva-yi Milliye birliklerini oluşturdu.
- Kuva-yi Milliye, 11 Şubat 1920’de Maraş’ı, 10 Nisan 1920’de Urfa’yı Fransız işgalinden kurtarmış, Antep ise 9 Şubat 1921’de Fransızlar’a teslim olmuştur.
*Antep’te Milli Ermeni Fırkası’nın kurulması ile bölgedeki Ermeniler’in örgütlenerek mücadele etmesi ve Fransız birliklerinin teknolojik üstünlüğü, şehrin teslim olmasında etkili olmuştur.
*Sakarya Savaşı’ndan sonra imzalanan Ankara Antlaşması’yla Fransızlar Antep’i boşalttı. ( 25 Ekim 1921)
*Adana’nın kurtarılması için Fransız ve Ermeni birlikleriyle Pozantı Savaşı yapılmıştır. Bu bölgede, mücadele esaslarını düzenlemek için Pozantı Kongresi toplanmış, Kongreye Mustafa Kemal’in de katılması, Kuvay-i Milliye’ye moral kazandırmıştır.
*Güney Cephesi, Sakarya Savaşı’ndan sonra imzalanan Ankara Antlaşması’yla kapanmıştır. ( 20 Ekim 1921)
Batı Cephesi:
- Yunanlılar 15 Mayıs 1919’da İzmir, daha sonra da Manisa, Aydın, Ayvalık ve Ödemiş’i işgal etti.
- Osmanlı ordusunun terhis edilmiş olması ve İstanbul Hükümeti’nin işgalleri durdurucu bir tavır göstermemesi, halkın örgütlenerek, işgale karşı mücadele etme bilincini yani Kuva-yı Milliye’yi oluşturmuştur.
- Bu dönemde işgallere karşı Kuva-yı Milliye tarafından;
*Ali Çetinkaya komutasında Ayvalık Cephesi,
* Kazım Bey komutası’nda Ayvalık Cephesi,
*Demirci Mehmet Efe komutasında Aydın Nazilli Cephesi,
*Halil Efe öncülüğünde Salihli-Alaşehir Cephesi açılmıştır.
*Yunan işgaline karış açılan ilk cephe Ayvalık Cephesidir.
*Salihli- Alaşehir Cephesi’nin başına bir süre sonra Çerkez Ethem geçti.
*Gediz Taarruzu’nun başarısız olması üzerine Ali Fuat Paşa Batı Cephesi komutanlığından alınmıştır. Batı Cephesi ikiye bölünmüş, Güney Bölümü Refet Bey’in, batı bölümü ise İsmet Bey’in komutasına verilmiştir.
I.İnönü Savaşı’nın kazanılmasıyla; (6-10 Ocak 1921)
- Düzenli ordu ilk sınavını başarıyla vermiştir.
- Kuva-yı Milliye sona ermiştir.
- Çerkez Ethem Ayaklanması’nı n bastırılmasıyla iç güvenlik sağlanmıştır.
- Halkın TBMM ve düzenli orduya olan güveni artmıştır.
Teşkilat-ı Esasiye Kanunu ( 1921 Anayasası)
*Milli Egemenlik ilkesi somut olarak ortaya konmuş, padişah iradesi yerine millet iradesi egemen olmuştur.
- Yasama ve Yürütme yetkisi TBMM’de toplanır.
*Güçler birliği ilkesi benimsenmiştir.
*TBMM’nin seçimi 2 yılda bir yapılmıştır.
Yeni devletin ilk anayasası olan Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, bütün eksik noktaların rağmen, Birinci İnönü Zaferi sonunda TBMM’ye hukuksal ve siyasal bir yapı kazandırmıştır.
İstiklal Marşı’nın Kabulü (12 Mart 1921)
- İstiklal Marşı’nın kabulü Milliyetçilik ilkesi ile ilişkilidir.
- İstiklal Marşı, I. TBMM tarafından kabul edilmiştir.
II.İnönü Savaşı ( 26 Mart- 1 Nisan 1921)
*TBMM’nin Muhafız Taburu, ordunun ihtiyacı doğrultusunda cepheye gönderildi.
*II. İnönü Savaşı sonunda Şehzade Ömer Faruk Efendi de Milli Mücadele’ye katılmak için Anadolu’ya geçme kararı almıştır.
Mustafa Kemal’in Başkomutanlığa Seçilmesi ve Tekalif-i Milliye Emirleri:
-5 Ağustos 1921 tarihinde TBMM Mustafa Kemal’in “Türk Ordusunun Başkomutanı” olmasını ve meclisin tüm yetkilerini şahsına devredilmesini öngören Başkomutanlık Yasası’nı kabul etti.
*Meclis, kendi manevi kişiliğinde bulunan başkomutanlık görevlerini Mustafa Kemal’e verdi.
*Başkomutanlık Yasası oylanırken, Mustafa Kemal’e muhalif olanlar da yasa için olumlu oy kullanmıştır. Mustafa Kemal’in başarısız olacağını düşünen bu kitle, kaybedilecek savaşın sorumluluğunu da O’na yüklemeyi düşünmüştür.
*Mustafa Kemal, Başkomutanlığın yanı sıra Meclisin yetkilerini de 3 aylığına kullanacaktır. Olağanüstü şartlara rağmen Meclisin yetkilerini kullanılmasını 3 ayla sınırlı kalması, Mustafa Kemal’in milli iradeye duyduğu saygının bir göstergesidir.
Sakarya Meydan Muharebesi ( 23 Ağustos – 13 Eylül 1921)
*Şiddetli çarpışmaların yaşandığı savaş sırasında Yunan Ordusu, Ankara’ya 50 km. kadar yaklaştı. Başkomutan Mustafa Kemal bu sırada Türk Ordusu’nun savaş gücünü artıracak o tarihi emri verdi. “ Hattı müdafaa yoktur, sattı müdafaa vardır. O satıh bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz.”
Sakarya Meydan Savaşı sonrasında;
- Mustafa Kemal’e TBMM’i tarafından Müşirlik ( Mareşallik) rütbesi ve “Gazi” ünvanı verildi. ( 13 Eylül 1921)
Büyük Taarruz Başkomutanlık Meydan Savaşı (26-30 Ağustos 1922)
*Sakarya Savaşı sonrası Mustafa Kemal, barış yanlısı bir tutum izlemiş, Avrupa’daki diplomatik gelişmeleri takip etmesi için Dışişleri Bakanı Yusuf Bey’i Avrupa’ya göndermiştir.
*Mustafa Kemal’in başkomutanlık görev süresinin dolması üzerine başkomutanlık görevi, 6 Mayıs 1922’de üç aylığına, 20 Temmuz 1922’de ise süresiz olarak uzatıldı.
*Savaş hazırlıkları sürerken, TBMM içinde çeşitli tartışmalar yaşanmıştı. Bazı milletvekilleri milli kurtuluşun siyaset yolu ile elde edilebileceğini, savaşın yanlış olduğunu savunmuş, bazıları ise ordunun taarruzda geciktiğini ifade etmiştir. Bunun yanında Başkomutanlık Kanunu’nun uzatılması ve İcra Vekilleri Reisi’nin seçimi konusunda görüş ayrılıkları yaşanmıştı.
*Mudanya Ateşkes Antlaşması ( 11 Ekim 1922)
*Saltanatın Kaldırılması ( 1 Kasım 1922)
*Lozan Barış Konferansı ( 24 Temmuz 1923)
www.genckpss.tr.gg 2012